Gayetu’l-Emani fi Tefsiri’l-Kelami’r-Rabbani (5 Cilt)
Ğâyetu’l-Emânî fî Tefsîri’l-Kelâmi’r-Rabbânî
Molla Gürânî diğer klasik dirâyet tefsirleri gibi Kur’ân’ı yine Kur’ân, Sünnet, sahabî ve tabiî görüşü ile tefsir eder. Nüzül sebeplerini aktarır. İsrâilî haberlere ve kıssalara yer verir. Nâsih ve mensûh âyetleri gösterir. Kelimelerin izahını yapar. Şiirle istişhad eder. Âyetleri sarf ve nahiv yönünden inceler. Kur’ân’ın fesâhât ve belâğat yönüne temas eder. Kelâmî meselelere değinir. Fikhî âyetleri ele alır. Daha ziyade Hanefî ve Şâfiî mezhebinin, bazen de diğer mezheplerin görüşlerine yer verir.
Fatih Sultan Mehmed’in hocası olarak onu İstanbul’u fethetmeye teşvik eden, dolayısı ile “Kostantiniyye (İstanbul), mutlaka fethedilecektir. Onu fetheden komutan ne güzel komutan ve o ordu ne güzel ordudur” hadisinin fiilen gerçekleşmesini sağlayanlardan biri olan Molla Gürânî’nin yazdığı Ğâyetu’l-Emânî fî Tefsîri’l-Kelâmi’r-Rabbânî’yi diğer kılasik dirâyet tefsirlerinden ayıran önemli hususlar şunlardır:
1. Gürânî’nin tefsirinin en bâriz ve özgün olan yönü onun, kırâatlara dair verdiği bilgiler ve bu esnada yaptığı izahlar ve serdettiği görüşleridir. Tefsirin kırâat yönünden özellikleri kısaca şöyledir:
Hemen hemen bütün kırâat vecihlerini, kırâat imam ve râvilerinin isimlerini de zikretmek suretiyle zikreder. Kırâat vecihleri arasından tercih yapar ve ayrıca yaptığı tercihlerin gerekçelerini belirtir. Kırâatlara göre kelimelerin kökü, manası ve irabı değişiyorsa bu değişikliklere de işaret eder.
2. Bu tefsirin en önemli özelliklerinden biri de Cârulluh ez-Zemahşeri ve Kâzî Beyzâvî başta olmak üzere diğer âlimleri ilmî açıdan tenkid etmesidir. Hem onlardan yararlanmış ve hem de onları ciddî olarak tenkide tabi tutmuştur. Cârullah ez-Zemahşeri’yi sadece itikadî konularda tenkid etmemiş, onu hemen hemen bütün konularda eleştirmiştir. İşte Cârulluh ez-Zemahşeri’yi her konuda eleştirme cesaretini gösteren müfessirlerden biri ve belki de en önemlisi Molla Gürani’dir. Cârullah ez-Zemahşeri’ye karşı böylesine eleştiri yapan başka bir dirayet müfessiri hemen hemen yok gibidir.