Hazar Tarihi / Türkler, Yahudiler, Ruslar
1972 yılında ölen Rus tarihçi ve arkeolog M. İ. Artamonov’un Hazar Tarihi, (Türkler, Yahudiler, Ruslar) adlı bu eseri, sahasında yazılmış en temel kaynak eserdir. Artamonov’dan sonra Hazarlar, Ruslar ve Hazar Yahudileri hakkında eser yazanların hemen tamamı, Artamonov’un bu kitabından geniş ölçüde faydalanmışlar; metodoloji olarak da onu taklit etmişlerdir.

Artamonov’un bizzat kendisi, eserini 25 yılda tamamlandığını belirtmektedir. Gerçekten de böyle bir eser birkaç yılda yazılacak bir çalışma değildir.

Eserde Hazarlardan önce bu bölgede yaşayan halkları, Hazarların kimlerin torunları olduğunu, komşularının hangi halklardan teşekkül ettiğini bulacak; sırasıyla Hunlar, Bulgarlar, Hazar Türkleri ve komşu Türk halkları (Peçenekler, Bulgarlar, Kıpçaklar, Oğuzlar, Burtaslar…) ve diğer komşuları (Aslar, Osetinler, Gürcüler, Alanlar, Bizanslılar, Araplar, Acemler, Harezmliler vs.) ile olan münasebetleri okuyacaksınız.

Daha sonra Yahudilerin Hazarya’ya nereden geldiklerini, halkı nasıl köle haline getirdiklerini, nasıl memleketin efendisi olduklarını ve Hazarların Yahudiliğe geçişini; Hazar Rus çatışmalarını ve sonunda Rusların Yahudiler yüzünden bir Türk devletini zamansız yıkışlarının hikâyesini bulacaksınız.