İki Telli Bağlama Metodu
Çalışmamız, içerik itibariyle Anadolu icra geleneğinde bağlama ailesinin atası ve en eski türlerden birisi olan İki Telli / Ruzba / Ruzva / Irızva / (Xımza) Hımza / (Xamza) Hamza / Nesimi Düzeni gibi isimlerle bilinen bağlamanın koca deryada damla misali iki telli sazının icra tekniklerini, repertuvarını ve öğretim metodunu kapsar. Doğu Anadolu’da, Güneydoğu Anadolu’da özellikle Maraş, Dersim, Malatya, Erzincan, Erzurum, Bingöl havzasında Alevi inanç ve kültüründe yetişmiş ozanlar ve dedeler tarafından icra edilen iki telli bağlama (Ruzba) çalgısının yapısı, çalım şekli, repertuvarı ve kültürel açıdan katkıları göz önünde tutularak metodolojik kurgu ile öğretimi hedeflenmiştir.
Ruzba bağlaması felsefi açıdan bakıldığında çok önemli bir yere sahiptir. Alevi-Bektaşi inancında şöyle anlatılır:
Üzerindeki 12 perdenin anlamı 12 imamları temsil eder. Üzerindeki 3 tel; Allah, Hz. Muhammed (s.a.v) ve Hz. Ali’yi temsil eder. Bağlama akort edildiğinde bütün tellerin sesi farklıdır ama bir uyum içerisinde ses çıkarmak amaçlanmıştır. Sesler ayrı olmasına rağmen beraber yakalanan ahenk, birliği temsil eder. Çokluktan tekliğe geçiştir. Klavye (sap) kısmı Hz. Ali’yi, gövde kısmı Hz. Fatıma’yı temsil eder. Bağlamada 3 eşik vardır. Alt eşik doğumu, orta eşik hayatımızdaki kırılma anını, üst eşik de ölümü temsil eder. İnsan doğumundan ölümüne kadar geçen süre de Ehlibeyt felsefesine giriyor.
Telli Kur’an’dır. “Kur’an”ın bir anlamı da seni var edeni an, an ki arındığın ölçüde arıt sınırsızca. Yoldaşın telli Kur’an’la gir gönüllere sınırsızca… Maksat karşılıklı söz verişse, safiyane teslimiyetle saygıyla al eline, üç kez öp için titrercesine… Telli Kur’an’ın teslim olduğu gibi ona teslim olmalısın ki aşk doğa, kötülükler yok olsun. Karşılıklı teslimiyetle kişi kendini yunup temizleye, arınıp Telli Kur’an gibi arıta… Arıta ki onun sözü, onun hâli, onun adaleti, onun vekili ola… Duyduğunu dosdoğru aktara. Derman arayana derman dağıta. Hu sedasını, nefeslerle, duvazlarla isteyenlere dağıta…
Naçizane yola çıkış amacım; böyle güzel felsefeye sahip olan Ruzba sazını tüm ayrıntılarıyla siz değerli dostlarla paylaşmak. Bunun yanında hazırlamış olduğum öğretim metoduyla deryada bir nebze damla olmak. Geçmişin üzerindeki hafif tozları temizleyip anlaşılır kılmak, güncelde hak ettiği konuma getirmek.
Şimdilik kalın sağlıcakla…