Türkiye Tarımında Yapısal Dönüşüm ve Mevsimlik Tarım İşçileri: Sakarya Örneği
Geçtiğimiz 20 yıllık süre içinde tarımda yaygın üretim biçimi olarak görülen küçük köylülük nüfus, istihdam ve mülkiyet özellikleri açısından büyük bir alt üst oluş ve çözülme evresinden geçerken, sayıları hızla artan mevsimlik tarım işçileri tarımsal işgücü içinde daha yaygın ve görünür hale gelmektedir. Bugün büyükşehirlerin pazar ve marketlerinde satılan tarım ürünlerinin birçoğunda Güneydoğu’dan ticari tarım yapılan bölgelere çalışmaya giden, sayıları milyonları bulan, “tehlikeli Kürt, Doğulu” olarak görülen tarım işçilerinin emeği saklıdır. Kapitalizmin tarımda gelişmeye başladığı erken dönemlerden bu yana etkili olan mülksüzleşme ve işçileşme süreçlerinin değişen ve süreklilik gösteren özellikleri; Osmanlı’nın Son Dönemi, Cumhuriyetin Kuruluş Yılları, İkinci Dünya Savaşı Sonrası ve 1980 Sonrası olmak üzere dört ayrı dönem altında incelenmiştir. Sakarya’nın pazara yönelik fındık üretiminin yapıldığı tarımsal alanlarında yapılan saha araştırması sayesinde tarımda işçileşme süreçlerinin çeşitli uğrakları daha ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Tarımda işçileşme sürecinin güncel boyutları, işçilerin ucuz ve kitlesel işgücü imkanı olarak tarımsal sermaye tarafından üretim sürecine nasıl içerildiği ve etnik ayrışmaya bağlı sosyal dışlama süreçlerinin işçilerin yaşam ve çalışma koşullarını nasıl şekillendirdiği soruları ekseninde aydınlatılmaya çalışılmıştır.